Φυσιολογία εµβρυϊκής κυκλοφορίας
Το καρδιαγγειακό σύστηµα παρά το γεγονός ότι περιγράφεται ως ενιαίο – φυσιολογικά και ανατοµικά – διακρίνεται σε δύο συστήµατα που εξασφαλίζουν τη συστηµατική και την πνευµονική κυκλοφορία. Η ιδιαίτερη ανατοµία και φυσιολογία της εµβρυϊκής κυκλοφορίας είναι η ύπαρξη, η σύνδεση και η υποστήριξη της πλακουντιακής κυκλοφορίας, η οποία επιβάλλει σηµαντικές ανατοµικές και λειτουργικές προσαρµογές στη συστηµατική και πνευµονική κυκλοφορία. Η κατανόηση των διαφορών αυτών και των δραµατικών αλλαγών που συµβαίνουν άµεσα µετά τον τοκετό για τη µετάβαση από την ενδοµήτριο στην εξωµήτριο κυκλοφορία είναι ουσιώδης για την κατανόηση του χρόνου εκδήλωσης των ΣΚ και των σωτήριων θεραπευτικών παρεµβάσεων που θα πρέπει να γίνουν άµεσα.
Φυσιολογία κυκλοφορίας µετά τον τοκετό
Η συστηµατική και πνευµονική κυκλοφορία αποτελούν δύο συστήµατα συνδεδεµένα σε σειρά. Κάθε σύστηµα µε τη σειρά του αποτελείται από µία αντλία (κοιλία) συνδεδεµένη µε αγγεία που µεταφέρουν προς αυτήν (φλεβική κυκλοφορία) και στη συνέχεια από αυτήν προς την περιφέρεια (αρτηριακή κυκλοφορία).
Έτσι, ακολουθώντας την αιµατική ροή (φλέβες–αντλία–αρτηρίες), η πνευµονική κυκλοφορία αποτελείται από τις συστηµατικές φλέβες (σώματος), οι οποίες καταλήγουν στην άνω και κάτω κοίλη φλέβα, στον δεξιό κόλπο, στη δεξιά κοιλία, στην πνευµονική αρτηρία και στους κλάδους της ως τα τριχοειδή αγγεία των πνευµόνων. Η συστηµατική κυκλοφορία αποτελείται από τις πνευµονικές φλέβες (μεταφέρουν αίμα από τους πνεύμονες στον αριστερό κόλπο), τον αριστερό κόλπο και την κοιλία, την αορτή και τους κλάδους της ως τα τριχοειδή αγγεία των οργάνων του σώµατος. Οι δύο κυκλοφορίες συνδέονται µεταξύ τους στο επίπεδο των τριχοειδών αγγείων των πνευµόνων και των τριχοειδών αγγείων των υπόλοιπων οργάνων του σώµατος.
Νεογνική κυκλοφορία (κόκκινο: οξυγονωμένο αίμα, γαλάζιο: μη οξυγωνομένο αίμα
Οι δύο αντλίες (κοιλίες) υποστηρίζουν δύο διαφορετικές κυκλοφορίες που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους και η κάθε μια έχει διαφορετικές απαιτήσεις έργου να επιτελέσει. Πιο συγκεκριμένα η αριστερή κοιλία καλείται να προωθήσει την αιματική ροή σε ένα εκτεταμένο σύστημα ιδιαίτερα υψηλών αντιστάσεων και πιέσεων ενώ η δεξιά κοιλία σε ένα σύστημα χαμηλότερων αντιστάσεων και πιέσεων. Τελικά όμως η καρδιακή παροχή διατηρείται σταθερή.
Φυσιολογία εµβρυϊκής κυκλοφορίας
Στην εµβρυϊκή κυκλοφορία, η πνευµονική κυκλοφορία ανατοµικά είναι παρούσα αλλά µη λειτουργική αφού η οξυγόνωση του εµβρυϊκού αίµατος γίνεται από τον πλακούντα. Έτσι, η εµβρυϊκή περιλαµβάνει την πνευµονική και τη συστηµατική κυκλοφορία ενώ η συστηµατική κυκλοφορία µε την σειρά της υποστηρίζει την αιμάτωση των οργάνων του εμβρύου και την πλακουντιακή κυκλοφορία. Οι δύο κυκλοφορίες είναι ανατοµικά συνδεδεμένες παράλληλα με παρουσία ενδοκαρδιακών (ωοειδές τρήμα) και εξωκαρδιακών (αρτηριακός πόρος) επικοινωνιών.
Έτσι το οξυγονωμένο αίμα από τον πλακούντα μέσω της ομφαλικής φλέβας (50%) και του φλεβώδους πόρου της θα φθάσει στην κάτω κοίλη φλέβα και από εκεί στον δεξιό κόλπο όπου η μεγαλύτερη ποσότητα μέσω του ωοειδούς τρήματος θα περάσει στον αριστερό κόλπο(δεξιοαριστερή διαφυγή) και στην αριστερή κοιλία . Το υπόλοιπο (50%) οξυγονωμένο από την ομφαλική φλέβα κατευθύνεται στο ήπαρ και από εκεί μέσω της αριστερής ηπατικής φλέβας εισέρχεται και αυτό στην κάτω κοίλη φλέβα για να κατευθυνθεί στον δεξιό κόλπο. Από την αριστερή κοιλία το αίμα θα περάσει στην ανιούσα αορτή όπου το 90% θα πάει στο άνω τμήμα του εμβρύου (εγκέφαλο) και το 10% θα συνεχίσει στην κατιούσα αορτή μέσω του ισθμού της αορτής. Έτσι η μεγαλύτερη ποσότητα οξυγονωμένου αίματος διοχετεύεται στο ευγενές όργανο που είναι ο εγκέφαλος .
Εμβρυϊκή κυκλοφορία (κόκκινο: οξυγονωμένο αίμα, γαλάζιο: μη οξυγονωμένο αίμα)
Από τον εγκέφαλο αφού παραδώσει το οξυγόνο το μη οξυγονωμένο πλέον αίμα κατευθύνεται μέσω της άνω κοίλης φλέβας προς τον δεξιό κόλπο όπου θα συναντήσει και θα αναμιχθεί με το οξυγονωμένο αίμα που προέρχεται από το ήπαρ και ακολούθως θα πάει στην δεξιά κοιλία και την πνευμονική αρτηρία . Από αυτή το 10% μέσω των πνευμονικών αρτηριών κατευθύνεται στους πνεύμονες ενώ το 90% μέσω του αρτηριακού πόρου (δεξιοαριστερή διαφυγή) στην κατιούσα αορτή. Έτσι στην κατιούσα αορτή υπάρχει μικρή ποσότητα οξυγονωμένου αίματος και μεγάλη μη οξυγονωμένου που είτε κατευθύνεται στα όργανα του εμβρύου όπου αφού παραδώσει το οξυγόνο θα κατευθυνθεί στην κάτω κοίλη φλέβα είτε μέσω των ομφαλικών αρτηριών στον ομφάλιο λώρο και τον πλακούντα. Στον τελευταίο μέσω της μητριαίων αρτηριών θα προσλάβει οξυγόνο και να ακολουθήσει την ίδια πορεία. Έτσι η αριστερή κοιλία προωθεί κυρίως αίμα στον εγκέφαλο ενώ η δεξιά λιγότερο στους πνεύμονες και περισσότερο στο κατώτερο ήμισυ του σώματος. Συνεπώς μιλάμε για μια μικτή κυκλοφορία όπου η δεξιά κοιλία προωθεί κατά 1,4 περισσότερες φορές αιματική ροή από την αριστερή κοιλία . Με την εξέλιξη της κύησης η μείωση των πλακουντιακών και πνευμονικών αντιστάσεων οδηγεί σε αύξηση της πλακουντιακής και πνευμονικής κυκλοφορίας .
Μετάβαση από εµβρυϊκή σε νεογνική κυκλοφορία
Άµεσα µετά τον τοκετό συµβαίνουν σηµαντικές αλλαγές: µε την αποµάκρυνση του πλακούντα από τη συστηµατική κυκλοφορία, αυξάνεται άµεσα η συστηµατική αρτηριακή πίεση ενώ µε τον αερισµό των πνευµόνων και την πλήρη πλέον αιµάτωσή τους, αυξηµένος όγκος αίµατος επιστρέφει µέσω των πνευµονικών φλεβών στον αριστερό κόλπο. Η αύξηση των πιέσεων στον αριστερό κόλπο οδηγεί στην αντιστροφή της ροής στο ωοειδές τρήµα (αριστεροδεξιά διαφυγή πλέον) και στην ακόλουθη επαφή του πρωτογενούς µε το δευτερογενές µεσοκολπικό διάφραγµα (που σχηµατίζουν τον βαλβιδικό µηχανισµό του ωοειδούς τρήµατος), µε αποτέλεσµα τη σύγκλειση του ωοειδούς τρήµατος. Η λειτουργία των πνευµόνων εξασφαλίζει πλέον υψηλότερα επίπεδα οξυγόνωσης και η αυξηµένη µερική τάση του οξυγόνου στο αρτηριακό αίµα (µε τη µείωση της συγκέντρωσης των κυκλοφορούντων προσταγλανδινών) οδηγεί σε σύγκλειση του αρτηριακού-βοτάλειου πόρου. Η δεξιά κοιλία παύει να έχει το ρόλο συστηµατικής αντλίας, καθώς αποσυνδέεται από την κατιούσα αορτή και συνδέεται µε το χαµηλών πιέσεων σύστηµα της πνευµονικής κυκλοφορίας
